Nowy Mural w Białymstoku – „Wiecznik Białostocki”

Stowarzyszenie Kreatywne Podlasie prezentuje nowy mural w przestrzeni miejskiej Białegostoku. Tym razem praca ma wyjątkową tematykę, związaną ze 100-leciem odzyskania niepodległości. Mural wypełnia elewację szczytową zabytkowej kamienicy przy ul. Ciepłej 1 – widok od strony ul. Jurowieckiej.

=== REALIZACJA ===

Mural powstawał w październiku 2018 roku. Jako jego lokalizację wybraliśmy zabytkową kamienicę znajdującą się u zbiegu ul. Jurowieckiej i Ciepłej. Kamienica pochodzi z XIX w. – pamięta czasy odzyskania przez kraj i miasto niepodległości. Dzięki współpracy ze Wspólnotą Właścicieli i zgodzie Miejskiego Konserwatora Zabytków, udało się zrealizować mural właśnie w tym miejscu – historycznej części miasta i kamienicy z epoki. Tło pracy ma imitować kartę dawnej gazety, z wszelkimi niedoskonałościami technicznymi, pozostałościami i zabrudzeniami drukarskimi. Mimo wykorzystania współczesnych technik realizacyjnych, które pozwalały na uzyskanie niemal idealnie równych wykrojów liter, w pracy można zauważyć błędy maszyny drukarskiej, jakie pojawiały się w tamtych czasach. Celowo pozostawiono rozmazania tuszu, błędy drukarskie, zagięcia, zacieki, aby w jak największych stopniu odwzorować wydawnictwo z epoki. Również sposób odwzorowania fotografii tytułowej – znanego kadru, symbolicznego dla wydarzeń z listopada 1918 r., prezentującego powitanie Józefa Piłsudskiego na warszawskim dworcu kolejowym – odpowiada technikom stosowanym w ówczesnej prasie.

Organizator: Stowarzyszenie Kreatywne Podlasie

Wykonanie: Marcin Boast Sokołowski i Damian Dworakowski

Koncepcja i produkcja: Damian Dworakowski

Projekt graficzny: Line Pag Paulina Gajda-Deszczka

Współpraca koncepcyjna i merytoryczna: Piotr Jać

Konsultacje historyczne i publicystyczne: Marcin Koziński

Konsultacje artystyczne: Katarzyna Zagłoba

=== WIECZNIK BIAŁOSTOCKI ===

„Wiecznik Białostocki” (R. XXII, 1918, Nr 7) to tytuł czasopisma całkowicie fikcyjnego. Pierwsza strona wydania z 12 listopada 1918 roku niemal w całości poświęcona została wydarzeniom związanym z odzyskaniem przez Polskę niepodległości. Z uwagi na wielce prawdopodobne protesty czytelników redakcja, nawet tego dnia, nie odważyła się zrezygnować z cieszących się estymą „Kącika Szachisty” i „Zapisków meteorologicznych”. Wcześniejsze zobowiązania zmusiły ją także do zachowania reklam.

=== NOTA HISTORYCZNA===

Prasa białostocka okresu Drugiej Rzeczypospolitej nie miała wcześniejszych tradycji wydawniczych. Pierwszym pismem periodycznym, jakie ukazało się w Białymstoku była wydawana w latach 1795-1807 gazeta urzędowa, zawierająca rozporządzenia miejscowych władz pruskich i drobne ogłoszenia, której pełny dwujęzyczny tytuł brzmiał: „Neu-Ostpreussisches INTELLIGENZ-BLATT zur nützlichen. Bequemlichkeit des Publici” – „GAZETA UWIADAMIAJĄCA Pruss Nowowschodnich Doniesienia ku Wygodzie Publiczney”. Na początku XX wieku pojawiło się w Białymstoku kilka gazet rosyjskich. W latach 1903-1910 ukazały się m.in.: „Biełostokskij Wiestnik”, „Zapadnaja Okraina”, „Nowyja Siły”, „Biełostokskaja Gazieta”. Dłużej wychodził „Gołos Biełostoka” redagowany przez J. Zeligmana w latach 1910-1920. W 1912 roku ukazywał się rosyjski tygodnik „Biełostoczanin” oraz przegląd cerkiewny „Biełostokskija Wiedomosti”. Nieregularnie wychodził wydawany w języku jidysz organ miejscowej społeczności żydowskiej „Hajntige Zeit”. Dopiero w 1912 roku ukazała się pierwsza gazeta w języku polskim. Był nią tygodnik „Gazeta Białostocka”, publikowany z przerwami do momentu wkroczeniu do Białegostoku wojsk niemieckich w sierpniu 1915 roku. Przez pewien okres władze okupacyjne wydawały urzędowy „Białystoker Zeitung”. (oprac. za: Halina Brzezińska-Stec, Prasa codzienna do 1939 roku w zbiorach bibliotek Bialegostoku. Charakterystyka, zasób, ochrona, w: Gazety. Zasoby. Opracowanie. Ochrona. Digitalizacja. Promocja. Informacja, Poznań 2006, s. 102)

=== BIAŁOSTOCKA DROGA DO WOLNOŚCI ===

W listopadzie 1918 roku Białystok odzyskał wolność jedynie na trzy dni. Niemcom zależało na utrzymaniu miasta, ponieważ przebiegała tędy linia kolejowa z Brześcia do Prus Wschodnich, umożliwiająca odwrót ich wojsk z Ukrainy. Porozumienie Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego i POW z Niemiecką Radą Żołnierską sprawiło, że faktyczne wyzwolenie Białegostoku nastąpiło dopiero 18 lutego 1919 roku. O pierwszych trzech dniach wolności opowiada tekst w lewej kolumnie („Nadszedł pamiętny w dziejach dzień 11 listopada…”) cytowany za monografią Henryka Mościckiego „Białystok. Zarys historyczny” (Białystok, 1933). Wybrana bibliografia: 1) Białystok Ilustrowany. Zeszyt pamiątkowy, pod red. Antoniego Lubkiewicza, Białystok 1921. 2) Henryk Mościcki, Białystok. Zarys historyczny, Białystok 1933. 3) Historia Białegostoku, pod red. Adama Czesława Dobrońskiego, Białystok 2012. 4) Janusz Pajewski, Odbudowa państwa polskiego 1914-1918, Warszawa 1985. 5) Mieczysław Wrzosek, Z dziejów zmagań politycznych i zbrojnych o niepodległość Polski w latach 1908-1918, Białystok 2013.

=== ODEZWA DO NARODU ===

11 listopada 1918 roku Rada Regencyjna wobec grożącego niebezpieczeństwa zewnętrznego i wewnętrznego, dla ujednolicenia wszelkich zarządzeń wojskowych i utrzymania porządku w kraju przekazała władzę wojskową i naczelne dowództwo wojsk polskich, jej podległych, brygadierowi Józefowi Piłsudskiemu. Tekst odezwy (pod zdjęciem, „Rada Regencyjna do Narodu Polskiego…”) jest cytowany za publikacją Kazimierza Włodzimierza Kumanieckiego „Zbiór najważniejszych dokumentów do powstania Państwa Polskiego” (Kraków-Warszawa 1920). Wybrana bibliografia: 1) Mariusz Jarosiński, Rada Regencyjna, w: https://dzieje.pl/aktualnosci/rada-regencyjna 2) Kazimierz W. Kumaniecki, Zbiór najważniejszych dokumentów do powstania Państwa Polskiego, Kraków-Warszawa 1920. 3) Paweł Rzewuski, Komu służyła Rada Regencyjna, w: https://histmag.org/Komu-sluzyla-Rada-Regencyjna

===POWRÓT MARSZAŁKA===

10 listopada 1918 r. o godz. 7.00 do Warszawy przybył pociąg, z którego wysiadł zwolniony z internowania Józef Piłsudski. Następnego dnia działająca pod okupacją niemiecką Rada Regencyjna przekazała mu władzę, tym samym otwierając rozdział II Rzeczypospolitej. Sam Piłsudski użył później metafory, że jechał czerwonym tramwajem lecz wysiadł na przystanku niepodległość. Dosłownie jednak tym przystankiem był dla niego nieistniejący już warszawski Dworzec Wiedeński. Ilustracja na stronie tytułowej „Wiecznika Białostockiego” wzorowana jest na zdjęciu: Józef Piłsudski witany na Dworcu Wiedeńskim w Warszawie, udostępnionym m.in. w portalu Narodowego Archiwum Cyfrowego i Wikimedia Commons. Przez wiele lat fotografia wykorzystywana była jako materiał ikonograficzny wydarzeń z listopada 1918 roku. W rzeczywistości wykonana została niemal dokładnie dwa lata wcześniej, 12 listopada 1916 roku. Na zdjęciu, poza Józefem Piłsudskim, znajdują się m.in. Janusz Głuchowski (po prawej; w momencie wykonania fotografii rotmistrz 1 pułku ułanów Legionów Polskich) i Tadeusz Piskor (po lewej; oficer sztabowy Legionów Polskich). Bibliografia: Paweł Wroński, Komendant Piłsudski przyjeżdża do Warszawy, w: http://wyborcza.pl/alehistoria

===REALIA CZASÓW===

Oferty Banku Głównego (chochlik drukarski zachowany) w Wąbrzeźnie oraz pasty do zębów Miven opracowane zostały na podstawie reklam z czasopism z epoki (m.in. „Światowid”), udostępnionych między innymi w Podlaskiej Bibliotece Cyfrowej (http://pbc.biaman.pl/dlibra).

=== DOTACJA ===

Zadanie dofinansowane ze środków z budżetu Miasta Białystok.